Đặc trưng cơ bản của hệ sinh thái rừng mưa nhiệt đới có thể được mô tả bằng hai chữ: Nóng và ẩm.
Khí hậu – Hầu hết rừng mưa nhiệt đới đều nằm xung quanh hoặc gần đường xích đạo, do đó tồn tại cái gọi là khí hậu xích đạo, nhiệt độ hàng tháng đều vượt quá 18 độ C (64 độ F) trong cả năm.
Lượng mưa – Hầu hết các khu rừng nhiệt đới, lượng mưa trung bình hàng năm thấp nhất là 1680 mm, cao nhất là trên 10000 mm, trung bình nằm trong khoảng 1750 mm và 2000 mm.
Đất màu mỡ – Các loại đất trong vùng nhiệt đới có tính đa dạng cao và là kết quả của sự kết hợp những thay đổi, chẳng hạn như khí hậu, thảm thực vật, vị trí địa hình, vật chất gốc, và tuổi của đất. Hầu hết các loại đất rừng nhiệt đới đều đặc trưng bởi tính rửa trôi và nghèo chất dinh dưỡng; tuy nhiên vẫn có một số vùng có đất màu mỡ.
Rừng mưa nhiệt đới thể hiện các mức độ đa dạng sinh học rất cao.